ιερόθεος

I

Όνομα ιεραρχών της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μητροπολίτης Μονεμβασίας (16ος αι.). Ήταν μαθητής του Θεοφάνη Ελεαβούλκου και δάσκαλος του πατριάρχη Ιερεμία του Τρανού, τον οποίο υπερασπίστηκε με σθένος στα χρόνια του διωγμού του. Όταν το 1579 ο μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως Θεόληπτος, με συκοφαντίες και ραδιουργίες κατόρθωσε ώστε να καθαιρεθεί και να φυλακιστεί ο Ιερεμίας, ο Ι. εξοργίστηκε από την αδικία που έγινε σε βάρος του. Κινητοποίησε τον πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης και τον απελευθέρωσε με τη βοήθεια και του Γάλλου πρεσβευτή. Όταν πάλι το 1584 ο μητροπολίτης Καισαρείας Παχώμιος, αφού δωροδόκησε ισχυρούς παράγοντες της Υψηλής Πύλης, πήγε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και απαίτησε από τους αρχιερείς να τον χειροτονήσουν πατριάρχη, ο Ι. εναντιώθηκε στην αυθαίρετη αυτή στάση. Μετά από επίμονο αγώνα, έπεισε τον σουλτάνο να καθαιρέσει τον Παχώμιο. Τέλος, θεώρησε άκυρη την απόφαση της Ιεράς Συνόδου με την οποία ανακηρύχθηκε πατριάρχης ο Θεόληπτος και, μετά από έντονες προσπάθειες, πέτυχε την εξορία του τελευταίου από την Κωνσταντινούπολη και ταυτόχρονα εξασφάλισε τη διαδοχή του από τον Ιερεμία (1586).

2. Ιωάννης Κομνηνός Μόλυβδος (; – Βουκουρέστι 1719). Μητροπολίτης Δρύστρας (1710-19). Θεωρείται ο τελευταίος απόγονος της αυτοκρατορικής οικογένειας των Κομνηνών. Σπούδασε ιατρική και φιλοσοφία στην Ιταλία. Διετέλεσε καθηγητής στο Βουκουρέστι, αλλά το 1700 μετέβη στο Σινά. Τον επόμενο χρόνο ταξίδεψε στο Άγιον Όρος και έγινε μοναχός. Έγραψε πολλές θεολογικές μελέτες.

3. Ι. (; – 1851). Επίσκοπος Παροναξίας (1820-33). Καταγόταν από τη Θεσσαλία και είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία. Αμέσως μετά την έκρηξη της Επανάστασης προσπάθησε με πατριωτικούς λόγους να ξεσηκώσει το ποίμνιό του και να πείσει τους Έλληνες καθολικούς να συμπράξουν στον Αγώνα, στο πλευρό των ορθοδόξων συμπατριωτών τους. Πήρε μέρος στην πρώτη πολιορκία της Αθήνας ως επικεφαλής Ναξίων πολεμιστών καθώς και σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο. Εξελέγη μέλος σε διάφορες συνελεύσεις, αλλά διώχθηκε πολλές φορές εξαιτίας της υποστήριξής του προς τους στρατιωτικούς. Μετά την απελευθέρωση τοποθετήθηκε στην επισκοπή Επιδαύρου Λιμηράς (1833-41).

II

Όνομα μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος.

1. Ι. Παρασκευόπουλος (Καστέλι Καλαβρύτων 1876 – Αθήνα 1961). Μητροπολίτης Αιτωλοακαρνανίας (1934-61). Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Ι. επέδειξε μεγάλη δραστηριότητα ως ιεροκήρυκας σε διάφορες μητροπόλεις της Ελλάδας, με πιο αξιόλογη τη θητεία του ως μητροπολίτης Παροναξίας (1914-1934). Με διαθήκη του κληροδότησε στο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Αθήνας Άγιος Σάββας το σπίτι του στο Χαλάνδρι.

2. Σπυρίδων Τσαντίλης (Πάτρα 1920 – 2001). Μητροπολίτης Ύδρας, Σπετσών, Αιγίνης, Ερμιονίδος και Τροιζηνίας (1967-2001). Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος το 1958. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας και εφημέριος σε ναούς της μητρόπολης Πατρών, ενώ παράλληλα εργάστηκε και ως καθηγητής θεολόγος σε διάφορα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Εξελέγη μητροπολίτης Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης (με έδρα την Ύδρα), όπου ανέπτυξε σημαντικό πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο.

3. Ι.Γαρύφαλλος (Αθήνα 1934 –). Μητροπολίτης Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου (1988-). Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (Αγγλία). Χειροτονήθηκε κληρικός το 1954 και υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας, πρωτοσύγκελος και κατηχητής στην Κοζάνη, στο Λονδίνο, στην Ορεστιάδα και στην Αθήνα. Εργάστηκε επίσης ως καθηγητής σε σχολεία της μέσης εκπαίδευσης. Διετέλεσε γραμματέας της Ιεράς Συνόδου (1968-88), μέλος διαφόρων συνοδικών επιτροπών και επιμελητής του Ημερολογίου της Εκκλησίας της Ελλάδος (1974-89), ενώ εκπροσώπησε την Ελλαδική Εκκλησία σε διάφορα διεθνή συνέδρια και εκδηλώσεις ομόδοξων και ετερόδοξων Εκκλησιών. Ως μητροπολίτης Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου έχει επιτελέσει σημαντικό πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Συγκεκριμένα, στην περιφέρειά του ίδρυσε τον ραδιοφωνικό σταθμό της μητρόπολης Λήμνου Η φωνή της Εκκλησίας στους 93 FM (έτος ίδρυσης 1993), μουσείο εκκλησιαστικής κληρονομιάς, ταμεία ιερατικής αλληλεγγύης και υποτροφιών κ.ά.

4. Ι.Βλάχος (Ιωάννινα 1945 –). Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου (1995-). Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπηρέτησε ως ιεροκήρυκας στη μητρόπολη Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας (1969-87), στη μητρόπολη Θηβών και Λεβαδείας (1987) και στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών (1987-95), όπου διετέλεσε διευθυντής νεότητας. Έχει διδάξει στη θεολογική σχολή του Λιβάνου. Υπήρξε εκπρόσωπος της Ελλαδικής Εκκλησίας στην Εθνική Επιτροπή AIDS, στο Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο, στο Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων και στον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών. Εξελέγη μητροπολίτης Ναυπάκτου και Aγίου Βλασίου, όπου έχει αναπτύξει έντονη και αξιόλογη πνευματική, κοινωνική και φιλανθρωπική δράση. Επίσης, σημαντικότατο είναι και το συγγραφικό του έργο. Έχει γράψει δεκάδες βιβλία με θεολογικό, ποιμαντικό και κοινωνικό περιεχόμενο, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν σε αρκετές ξένες γλώσσες. Τέλος, από τη μητρόπολη Ναυπακτίας και Aγίoυ Βλασίου εκδίδεται με τη φροντίδα του η μηνιαία εφημερίδα Εκκλησιαστική Παρέμβαση.

Ο μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεος (φωτ. ΑΠΕ).

III

(Θράκη ; – Δαμασκός 1885). Πατριάρχης Αντιοχείας (1850-85). Μαθήτευσε στα Ιεροσόλυμα, κοντά στον Κοσμά Αγιοταφίτη. Εκεί χειροτονήθηκε διαδοχικά διάκονος (1823), πρεσβύτερος (1828) και αρχιεπίσκοπος Θαβωρίου (1833) και στάλθηκε στη Ρωσία με σκοπό να συγκεντρώσει χρήματα για την εξόφληση των χρεών της Αγιοταφικής αδελφότητας. Μετά την επιτυχία εκείνης της αποστολής επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα (1839). Έκτοτε έμενε είτε εκεί είτε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1850 εξελέγη από τη σύνοδο της Κωνσταντινούπολης πατριάρχης Αντιοχείας (με έδρα τη Δαμασκό). Από το αξίωμα αυτό κατόρθωσε να πείσει τους Άραβες ορθοδόξους να αναγνωρίσουν την ελληνική ιεραρχία. Με υπαγόρευσή του γράφτηκε το έργο Απομνημονεύματα της βιοτής του πατριάρχου Αντιοχείας Ιεροθέου, το οποίο εκδόθηκε σε πολλά αντίτυπα από το πατριαρχικό τυπογραφείο της Κωνσταντινούπολης (1882).

IV

Όνομα πατριαρχών Αλεξανδρείας.

1. Ι. Α’ (18ος-19ος αι.). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1825-44). Καταγόταν από τα Τρίκαλα. Μέχρι το 1825, οπότε χειροτονήθηκε πατριάρχης, διετέλεσε διαδοχικά επίσκοπος Ζητουνίου (Λαμίας), επίσκοπος Παροναξίας και μητροπολίτης Νικαίας (1820). Λόγιος και προστάτης των γραμμάτων, έστειλε το 1829 μεγάλο χρηματικό ποσό για εξόφληση της μισθοδοσίας των δασκάλων του Αλμυρού, περιοχή που υπαγόταν στην επισκοπή του Ζητουνίου. Αργότερα, θέλοντας να εξασφαλίσει και στο μέλλον την τακτική πληρωμή των δασκάλων εκείνων, τους χορήγησε ένα μεγάλο μέρος από τα χρήματα που του όφειλε η κοινότητα της Αλεξάνδρειας, προκειμένου να αγοράσουν με αυτά ακίνητα· έτσι, οι δάσκαλοι θα εισέπρατταν τους μισθούς τους από τη διαχείριση των εσόδων. Ίδρυσε σχολή στην Αλεξάνδρεια και με διαθήκη του άφησε τα αναγκαία χρήματα για τη μισθοδοσία του εκπαιδευτικού προσωπικού.

2. Ι. Β’ (19ος αι.). Πατριάρχης Αλεξανδρείας (1847-58). Ως πατριάρχης, διόρισε τον λόγιο αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Γλυκή διευθυντή της σχολής του Καΐρου και ιεροκήρυκα του πατριαρχικού θρόνου (1852-56). Ίδρυσε παρθεναγωγείο και νοσοκομείο στο Κάιρο. Με διαθήκη του άφησε ολόκληρη την περιουσία του (250.000 γρόσια) στις ελληνικές κοινότητες της Αλεξάνδρειας και του Καΐρου.

V

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Ο πρώτος επίσκοπος της Αθήνας (1ος αι. μ.Χ.). Καταγόταν από την Αθήνα. Ήταν μορφωμένος και προσηλυτίστηκε στον χριστιανισμό από τα κηρύγματα του αποστόλου Παύλου στην πόλη του. Δίδαξε και μύησε τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη στη χριστιανική πίστη, τον οποίο μάλιστα χειροτόνησε και διάδοχό του. Για όλα αυτά, όμως, δεν υπάρχει καμία ιστορική βεβαίωση. Ο ιστορικός Ευσέβιος ο Παμφίλου, που έζησε τον 4ο αι. μ.Χ., δεν αναφέρει πουθενά τον Ι.· αναφέρει μάλιστα ότι πρώτος επίσκοπος Αθηνών ήταν ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Η μνήμη του Ι. τιμάται στις 4 Οκτωβρίου.

2. Μοναχός στη Νίκαια της Βιθυνίας (4ος αι. μ.Χ.). Κατά τους διωγμούς του Ιουλιανού του Παραβάτη, μαζί με τους μοναχούς Δανιήλ, Ευσέβιο, Κομάσιο, Σωκράτη και Χαρίτωνα μετέβη στην Τιβεριούπολη, μέσω της Θεσσαλονίκης. Εκεί, όμως, συνελήφθησαν όλοι και μαρτύρησαν με αποκεφαλισμό. Η μνήμη τους τιμάται στις 28 Νοεμβρίου.

* * *

ἱερόθεος, -ον (Μ)

ιερός και θείος.